Woorden als Psalmen – Erik Galle – Boekbespreking

In Woorden als psalmen spreekt Erik Galle tot God en daarbij neemt hij geen blad voor de mond. Hij geeft op die manier een inkijk in wat gebed met je doet, hoe het een mens van binnenuit helemaal kan veranderen.

Abt Manu Van Hecke schreef onderstaande boekbespreking.

Ik kan alleen woorden ontmoeten, u niet meer.
Maar hiermee houdt het groeten aan, zozeer,
dat ik wel moet geloven, dat gij luistert;
zoals ik omgekeerd uw stilte in mij hoor.

(G. Achterberg, Alle gedichten, I, p. 404)

Dit gedicht van Gerrit Achterberg kwam spontaan in mijn gedachten bij het lezen en overwegen van het nieuwe boek van Erik Galle, Woorden als psalmen. Gerrit Achterberg verwoordt een spanningsveld dat ik sterk herken in de 30 gebeden waarin de auteur ons laat binnentreden. Gebed is relatie. Gebed is omgang. Omgang met de aanwezige Afwezige, of wat hetzelfde is en ook weer niet met de afwezige Aanwezige. Is afwezigheid uw naam? (p.32) Uw afwezigheid leert me uitzien naar U. (p.74) Gij zijt groot geworden in afwezigheid. (p.152) Omgang met de Onnoembare, de Ongrijpbare (p.182), de Ongeziene, de Verborgene (Uw verborgenheid is het traliewerk waarachter ik zit – p.16). Ik vermoed dat dit zozeer aansluit bij een hedendaags levensgevoel: Gods afwezigheid in het grote wereldleed; Gods afwezigheid in de gevoelde ervaring. Maar die dieptepeiling doet vragen stellen: én toch! Wie is afwezig? Waar is de mens? Waar is menselijkheid? En de bidder verwoordt: Ik zie U wenen, mijn hart wordt week, onmacht aanschouw ik, zo puur als ik ze nog nooit zag. Onversneden gebrokenheid omdat Gij liefde zijt. (p.157) Eigenaardig, hoe afwezig God ook soms lijkt, Hij blijft de Aanspreekbare – onbeperkte toegang tot God (p.5). En zijn eigenste antwoord komt zoals Gerrit Achterberg schrijft: ik moet wel geloven, dat gij luistert; zoals ik omgekeerd uw stilte in mij hoor. Het besef groeit: ‘Zijn verlangen naar mij is eerst’. Ook al ben ik het niet waardig. Maar dat hoort Hij niet. (p.23) Gij wachtte op mij terwijl ik ontmoedigd dacht dat Gij mij in de steek gelaten had, en dit voorgoed. (p.79)

Gebed is omgang vanuit de mens die ik ben, met alle gevoelens die des mensen zijn: mateloos verdriet, immense verlatenheid, overlopende dankbaarheid, grote vreugde, herstelde trouw (p.6). De titel luidt: Woorden als psalmen. Ook juist de psalmen zijn daar zo sterk in. André Chouraqui kenmerkt de psalmen als 150 treden van een trap die opgericht staat tussen de dood en het leven; 150 spiegels van onze revoltes én van onze trouw, van ogenblikken van doodstrijd en wederopstanding. Die beweging zit zozeer in Woorden als psalmen. Of zoals verwoord door Etienne Charpentier: Al onze menselijke kreten, het lied van bewondering voor de natuur of de menselijke liefde, de angst tegenover het lijden en de dood, de verplettering door de maatschappij, de opstandigheid tegen de absurditeit van de wereld of het zwijgen van God, alle mensenkreten – ónze kreten – vinden wij hier terug: we kunnen ze zelfs uitspreken als ‘Woord van God’! Op die wijze leren zij ons dat God aanwezig is, zelfs op het donkerste moment van onze opstand, dat God aanwezig is, en met ons mee, ja dóór ons, roept, – en dat zowel de lofzang als de vloek gebed kunnen zijn, als ze echt zijn, waarachtige uitdrukking van wat wij beleven. Die woorden van Chouraqui en Charpentier zijn ‘overdraagbaar’ op de gebeden die Erik Galle met ons deelt.

De gebeden geven ons een ‘inkijk’ in wie ‘God’ is – Drieëen in zijn mysterie. Niet dogmatisch, niet belerend, maar in een veelvoud van schakeringen. Nu eens kijk ik naar de Vader, dan weer Gods Geest in mijn innerlijke woning, en zo vaak de ‘Zoon’ – niet uitdrukkelijk – maar in zinsneden die evangelieteksten oproepen, of verwijzend naar de Vader zoals we Hem enkel in en door de Zoon kunnen leren kennen. Zo moet een akker zich voelen, denk ik. Er worden diepe voren getrokken in mij… Maar als Gij Uzelf zaait in mij… Gij neemt mijn vorm aan… Gij leeft voortaan in mij. (p.103) De losgeslagen rank die ik was, opent Gij en maakt Gij zuiver. (p.25)

De gebeden geven evenzeer een ‘inkijk’ in de mens die wij zijn en wat de omgang met God met ons doet. Evident gekleurd door de concrete levensweg van de auteur, maar juist in die concreetheid herkenbaar en open om erin in te treden en mee te gaan. Het gaat om de strijd die een mens levert om geheel bewoond te worden door Hem (p.136), en daarin beseffen wat er zit aan zelfbehoud (Ik sta nog maar aan het begin – p. 140). Ons hart is soms toegesloten, zonder toegang. Er is tegenwerk aan de kant van de mens, want ruimte voor Hem is ego-ruimte verliezen. Of vijanden van buiten, die God in mij ontkennen of willen ontnemen. En toch diep weten: als ‘ik’zelf niet meer leef, dan pas leef ik. Dan pas spreekt Gij het woord dat mij bevrijdt: ‘Al het uwe is het mijne maar ook al het mijne is het uwe. Gij zijt exodus. (p.185) Bidden is ‘naar buiten gaan’ – de Ander tegemoet. En evenzeer naar binnengeroepen, weg van de uitwendigheid, maar in de diepte van de ziel, in mijn ware ‘ik’. Terwijl ik gewoon bij mezelf moet thuiskomen om U te ontmoeten. (p.61) En in dit alles: dorst naar, honger naar… één worden en toch blijft het omgang met de Gans Andere. Groeien wil ik in gelijkenis met U. En tegelijk wil ik het verschil tussen ons alle ruimte geven. (p.161)

Woorden als psalmen – het zijn woorden die vertragen én confronteren – die mij terugbrengen naar wat psalmgebed doet in het eigen hart. Soms is er zozeer herkenning en roepen de gebedswoorden een specifiek psalmwoord op of een achterliggende ervaring die dan uit de vergetelheid naar boven komt. Soms is het ook totaal nieuw en onverwacht en sta ik verwonderd of verbaasd wat een woord kan oproepen en in een mens kan doen. Bij Peter Schmidt las ik: Psalmen zijn gezellen in lief en leed en, wat nog meer is, zij zijn vertolkers van wat God zelf als Gezel betekent. Leven met God als ‘Gezel’ – dat proef ik in Woorden als psalmen.

Abt Manu van Hecke