Elisabeth
Kun je rouwen om iemand die je niet gekend hebt? Die vraag hoor je dezer dagen als we kijken naar het indrukwekkende afscheid van Queen Elisabeth. Rijen dik in de straten van Edinburgh, toch ook nog heel veel mensen langs de snelweg naast hun auto, een stampvolle kerk met heel veel jongeren de dag na haar overlijden in een dankdienst voor haar leven en dan kilometers lang wachtende mensen om een laatste groet te brengen aan hun koningin. We zaten erbij en keken ernaar en hoorden dezelfde vragen als bij het afscheid van bekende Nederlanders. Ook toen zagen we soms een vol stadion, ook toen werd alles rechtstreeks uitgezonden, ook toen rouwden miljoenen Nederlanders. En ook toen waren er heel veel vragen: kun je zo verdrietig zijn als je de overledene niet persoonlijk hebt gekend? Ja, dat kan blijkbaar, in Nederland maar ook in Engeland en veel landen die met het Verenigd Koninkrijk en de Gemenebest verbonden zijn.

Publieke troost
Ik heb daar een aantal verklaringen voor. Heel veel mensen horen nergens meer bij en voelen zich niet meer verbonden met een groter geheel. Het troost zeer als je voor een dag of een week even mag delen in een groter verdriet en je ook zo verbonden mag weten met een tijdelijke gemeenschap van mensen. Daarnaast denk ik dat veel mensen niet meer weten hoe je met rouw en verdriet kunt omgaan. Ze komen nooit meer in een kerk en hebben geen idee van de rituelen die daar al eeuwenlang gegeven zijn en troosten, vaak zonder eigen woorden. Dat speelt allemaal ook in Londen, bij het laatste afscheid van Queen Elisabeth.

Als een spiegel van hun bestaan
Toch is er daar meer. Mensen huilen langs de kant van de weg of staan dagen in de rij voor een laatste groet omdat ze hun eigen leven voorbij zien komen. Ze kijken naar een koningin die 70 jaar gediend heeft, met mooie en minder mooie momenten. En ze zien hun eigen leven voorbij komen. De uitvaart van Elisabeth is als een spiegel van hun eigen bestaan. Die spiegel verbindt waar veel verdeeldheid is, ook in Engeland. Deze spiegel troost en geeft hoop omdat in alles doorklinkt dat Elisabeth geloofde in een leven door de dood heen, bij haar geliefde man en bij God. En deze spiegel verwijst daarmee in haar leven naar een waarheid die we voor het grootste deel kwijt zijn in het publieke domein.

Genade
Waar we voortdurend leiders in binnen- en buitenland zien verdwalen in het woud van eigenbelang staat deze Queen Elisabeth voor een ideaal waar we allemaal naar verlangen en waar zij 70 jaar voor heeft geleefd en gediend: er te zijn voor de ander, de gemeenschap en voor God. Noem het een onbaatzuchtige dienstbaarheid die in stilte en toewijding voorleeft waar Henri Nouwen ooit woorden aan heeft gegeven: het gaat er niet om wat je bezit, wat je beroep is en wat anderen over je zeggen, maar of je het geliefde kind van God bent. Die genade was en is tastbaar. Daarom staan mensen in de rij, daarom gaan miljoenen over de wereld naar haar uitvaart kijken en daarom wordt zaterdag 17 september aanstaande om 17.00 uur op NPO2 een Evensong vanuit de Nicolaasbasiliek in Amsterdam ter ere van haar leven uitgezonden, door KRO-NCRV, met bisschop Jan Hendriks van Haarlem-Amsterdam en scriba René de Reuver van de Protestantse Kerk Nederland. Ik hoop en bid dat die genade die deze koningin als geliefd kind van God heeft mogen ervaren daar ook tastbaar mag worden. Moge ze rusten in de eeuwige vrede bij God.

Leo Fijen