We moeten veel meer zichtbaar maken waar kerken van waarde zijn in de samenleving

Soms kom je in het leven terug op stappen die je eerder gezet hebt. Drie keer heb ik het initiatief genomen voor het tienjaarlijkse onderzoek God in Nederland. Drie keer heb ik de publiciteit gezocht met cijfers over ontkerkelijking en secularisatie. Drie keer heb ik meegewerkt aan alle publiciteit om maar weer te verkondigen dat we geen christelijk land meer zijn en dat de kerken er steeds minder toe doen. Maar in de afgelopen maanden had ik spijt, vooral toen de CBS, SCP en andere organisaties met de zoveelste boodschap van slecht nieuws kwamen: weer minder leden, weer minder betrokkenheid, weer minder christenen in Nederland.

Nieuwe lente

Ik had spijt omdat ik op mijn ronde langs parochies en gemeenten steeds vaker verrast word door een nieuwe lente in christelijk Nederland. Die lente wordt niet zichtbaar in aantallen leden en kerkgangers maar wel in een urgentie om als kerk meer aanwezig te zijn in de samenleving. Steeds meer kerken – katholiek en protestant – vragen zich af of zij van betekenis kunnen zijn in het leven van het dorp, de buurt of de wijk. En die vragen zijn ingegeven door de constatering dat de ruimte tussen overheid en individu in Nederland steeds leger wordt. Wim van de Donk, Commissaris van de Koning in Noord-Brabant, benoemde die lege ruimte bij de presentatie van het jaarlijkse Adressenboek van Katholiek Nederland. En Ton Heerts, voormalig voorzitter van FNV en momenteel verantwoordelijk voor het beroepsonderwijs, sprak een paar maanden geleden van een verbrijzeld landschap in Nederland. Voor jongeren wordt het steeds moeilijker om aansluiting te vinden. Daarvoor is ons landschap te verbrijzeld, daarvoor is de ruimte tussen overheid en individu te leeg geworden.

Platform van nieuwe initiatieven

Veel kerken herkennen de uitdaging om in die lege ruimte nieuwe vormen van gemeenschap aan te bieden. Veel christelijke geloofsgemeenschappen worden steeds actiever om voor de buurt en de wijk eigentijdse tekenen van bezieling en hoop aan te bieden. Het is nergens spectaculair, het gebeurt vaak met bescheidenheid en in de luwte. Maar het gebeurt. Dat is de nieuwe werkelijkheid van christelijk Nederland die veel meer zegt over de toekomst dan de zoveelste statistieken en getallen. Ik pleit er dus voor om op een andere manier naar kerkelijke betrokkenheid te kijken: waar zijn we aanwezig in het leven van mensen? Ik pleit er dus ook voor om dat zichtbaar te maken: met een website, een evenement of een publicatie. De nieuwe vonken van bezieling en gemeenschapszin mogen gezien worden en kunnen zo inspirerend zijn voor alle kerken in Nederland. En natuurlijk is het dan ook een verantwoordelijkheid van diezelfde kerken om te blijven verwoorden waarom ze zo zichtbaar willen zijn: vanuit de vreugde om anderen te laten delen in de weg van Christus zelf.

Van moestuin tot kruiswegstaties

Ik kom woorden tekort op deze plek om voorbeelden aan te dragen. In Volendam hangen sinds drie jaar de staties van de kruisweg in de vastentijd door heel het dorp, tot in het voetbalstadion. In Sneek gaat op Aswoensdag precies hetzelfde gebeuren. Moestuinen van protestanten en katholieken worden op verschillende plekken in Nederland verzorgd door vrijwilligers en scholieren om zo van betekenis te kunnen zijn voor de voedselbank, van Zuidland tot aan Hoogezand. Jongeren uit de kerk zijn dragers van maaltijden voor ouderen uit de buurt, in Driebergen, Sneek en op andere plekken. Jonge ouders komen met hun kinderen een paar keer per jaar in de kerk om samen te eten en te vieren, zoals in Zutphen. Dat is een succesformule met uitstraling naar ouders die niet meer in de kerk komen en vormen van gemeenschap zoeken. Zo kan ik eindeloos doorgaan, met inspirerende voorbeelden uit de katholieke en protestantse kerk in Nederland, met opmerkelijke verhalen ook uit Vlaanderen. We mogen dus blijven dromen, niet van cijfers maar van bezielende initiatieven als tekens van gemeenschap en hoop.

Leo Fijen

Dertig nieuwe kerkelijke initiatieven uit de protestantse en katholieke wereld staan in een boek van Leo Fijen dat volgende week uitkomt: Succesverhalen in de kerk, 140 pagina’s, uitgave van Adveniat, € 14.50.
Klik hier om er meer over te lezen of het te bestellen.