Weekbrief Leo Fijen – 13 augustus

Maria als moeder voor iedereen

Het gebeurt de laatste tijd opvallend vaak dat ik het verzoek krijg om bij een laatste afscheid in seculiere kring enige religieuze woorden te spreken. Soms is dat in een kapel op een begraafplaats, dan weer in de aula van een crematorium en – geloof het of niet – ook wel in een modern café midden in Amsterdam. En steeds is de context van de nabestaanden identiek: moeder of grootmoeder heeft wat meer afstand van de kerk maar is nog altijd gelovig in al haar uitingen, terwijl kinderen en kleinkinderen vaak geen idee meer hebben maar wel recht willen doen aan de betekenis van geloof in het leven moeder of grootmoeder. Ze kunnen de weg naar de kerk niet meer vinden, kennen me vaak via andere netwerken en vragen me dan of ik enige religieuze woorden wil spreken bij het laatste afscheid. Juist omdat ik de nabestaanden goed ken geef ik graag gehoor aan hun verzoek. Maar ik zeg er wel altijd bij dat ik niet in vage of zweverige woorden blijf steken. Als moeder of grootmoeder tot de laatste adem gelovig is gebleven, zoek ik naar gelovige woorden. En bijna altijd staat Maria dan centraal, bij de overledene maar ook bij de nabestaanden. Ook als ze niets meer weten van geloof of kerk, Maria overstijgt alle secularisatie. Niet alleen in het lijden, maar ook in de troost en het perspectief. Komende week vieren we Maria ten Hemelopneming, nabestaanden verbinden Maria met een moeder in de hemel. En ze weten allemaal dat hun eigen moeder dat ook zo mocht ervaren. Daarom klinkt er bijna altijd een Ave Maria, op hun eigen verzoek. En daarom vinden ze het ook troostend als het Wees Gegroet gebeden wordt. Tot hun verbazing kunnen ze dat vaak ook nog mee bidden. Steeds weer ontroert het me dat nabestaanden in al hun afstand tot de kerk meer religieuze taal blijken te kennen dan vaak gedacht wordt. Zoals het me ook ontroert dat ze de naam van hun eigen moeder verbinden met de hemelse moeder Maria. In gebeden, in toespraken en in kaarsjes. Op zulke momenten leer ik steeds weer dat ook in een seculier afscheid nabestaanden het fijn vinden als er hardop wordt gebeden en er gezocht wordt naar religieuze woorden. Maria is dan de bondgenoot en troosteres in het lijden, geeft woorden in het verlangen naar betekenisgeving in het leven en wordt in de hemelse Moeder de verwijzing naar het geloof dat de dood niet het laatste woord heeft. Anders gezegd, het verlangen naar geloof is groter dan we vaak denken. En Maria is de hemelse Moeder die ze nooit kunnen en willen missen.

Leo Fijen