Expositie in Martinikerk in Groningen rond de schatten van Yesse

Het vrouwenklooster Yesse​
Het klooster Yesse, ook Jesse of Essen, was een vrouwenklooster dat van 1215 tot 1594 heeft gestaan in het huidige buurtschap Essen, op de grens van de gemeentes Haren en Groningen. Het klooster behoorde tot de cisterciënzer orde die zich aan het eind van de 11de eeuw had afgescheiden van de benedictijner orde.  Cisterciënzers volgen de Regel van Benedictus, die zich kenmerkt door armoede, gehoorzaamheid en kuisheid. De kloosters moesten in hun eigen onderhoud voorzien. In het Friese kustgebied, ‘Frisia’, werden vele kloosters gesticht, waarvan ongeveer de helft vrouwenkloosters waren. Lekenbroeders verrichtten het zwaardere werk: waterbeheersing zoals dijken en sluizen bouwen, landontginning en turfwinning door veenafgravingen, en stenen bakken met gebruikmaking van de ruim voorhanden zijnde klei. Het in eigen onderhoud voorzien betekende dat een kloostercomplex een heel bedrijf vormde: alle werkzaamheden werden zelf uitgevoerd, zowel voor de koorzusters als voor lekenbroeders en pachtboeren met hun gezinnen.

Het cisterciënzer klooster Yesse is als priorij gesticht in 1215. De precieze toedracht kennen we niet, wel is duidelijk dat er ene priester Theodoricus bij was betrokken, mogelijk dezelfde als de pastoor van de Martinikerk in Groningen. Denkbaar is dat zijn familie het terrein, dat waarschijnlijk in gebruik was als boerenerf, beschikbaar stelde voor een te stichten klooster. In 1216 werd het klooster gewijd door Bisschop Otto II van Utrecht. Al snel zijn er tekenen dat het financieel goed gaat: reeds in 1245 doet Yesse een forse grondaankoop, het zogeheten Ebedingher Goet. In datzelfde jaar wordt voor het eerst geschreven over de uithof (kloosterboerderij op afstand) die Yesse stichtte in Kropswolde waar het veen werd afgegraven. Het kloosterland werd bewerkt door lekenbroeders maar kon ook verpacht worden aan pachtboeren die dan bijvoorbeeld tienden van de opbrengsten aan het klooster leverden.

Van Yesse naar Sint Jan
In de Martinikerk, Martinikerkhof 3 in Groningen worden vanaf 29 april t/m 30 juni de ‘Schatten van Yesse’  geëxposeerd. Veel van de archeologische vondsten zijn de afgelopen jaren op het terrein van het voormalige cisterciënzer vrouwenklooster Yesse in Haren gevonden. De tentoonstelling in de kooromgang van de Martinikerk bevat ook eerdere vondsten van Yesse, afkomstig uit het Noordelijk Archeologisch Depot, uit de collectie van de gemeente Groningen en het Groninger Museum.

Dagelijks leven in het klooster
In de Martinikerk wordt het dagelijks leven in klooster Yesse aan de hand van talrijke voorwerpen toegelicht. Aan de orde komen onder meer de verschillende bewoners en bezoekers van het klooster, de ‘handelscontacten’ buiten het klooster, de turfwinningsactiviteiten in Kropswolde, de kloosterbouw, de rol van de keldermeester, een kijkje in de keuken van Yesse en natuurlijk de rol die Caesarius en zijn abt Henricus speelden in de geschiedenis van Yesse. In een speciaal voor dit doel ingerichte biechtstoel is de film ‘Caesarius’ van Willem Hoiting te bekijken. In de aanloop naar deze expositie is een virtuele preview samengesteld: preview via Prezi

Op de tentoonstelling in de Martinikerk zullen onder meer te zien zijn:

• archeologische vondsten Klooster Yesse

• objecten uit bezoekerscentrum Klooster Yesse

• objecten uit Noordelijk Archeologisch Depot Nuis

• handschrift UB Bijzondere Collecties

• pelgrimsinsignes Collectie gemeente Groningen

• objecten uit Groninger Museum

• film ‘Caesarius’

Praktisch

Waar: Martinikerk, Martinikerkhof 3 in Groningen

Wanneer: 29 april t/m 30 juni 2022, di. t/m za. 11.00 – 17.00 uur (m.u.v. 4, 7, 13, 20, 25-28 mei en 3, 9-11, 17, 18 en 25 juni en alle zon- en maandagen)

In de Groninger Universiteitsbibliotheek en in de Groninger Archieven zijn parallelle exposities ingericht. Van de exposities is een catalogus gemaakt.

Universiteitsbibliotheek

In de parallelle expositie op de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek wordt een schat aan middeleeuwse handschriften en kaarten rond Yesse getoond. Daarnaast is er aandacht voor het cisterciënzer Sint-Bernardusklooster in Aduard, de Martinikerk in Groningen, kloostergebouwen, kloosterlingen en hun dagelijkse bezigheden, heiligen en wonderen, bedevaarten en pelgrimages.

Waar:  UB, Broerstraat 4, Groningen
Wanneer: 15 april t/m 15 mei 2022, ma. t/m vr. 08.30 – 00.00 uur. za. en zo. 08.30 – 22.00 uur

Bovendien is een digitale expositie te bewonderen: handschriften en kaarten UB Bijzondere Collecties.

Groninger Archieven

Bij de Groninger Archieven worden in een wisselexpositie in de hal talrijke kaarten en akten getoond, die alle een relatie met klooster Yesse, met Groninger kloosters en met de Martinikerk hebben.

Waar: Groningen Archieven, Cascadeplein 4, Groningen

Wanneer: 29 april t/m 11 juni, di. t/m vr. 09.00 – 17.00 uur (m.u.v. 5, 6, 26 en 27 mei)

De Groninger Archieven stellen bezoekers op verzoek hoogwaardige digitale bestanden van tentoongestelde kaarten of akten ter beschikking.