Als kind was Kerst voor mij een feest van gemengde gevoelens. Hoe mooi alle lichtjes, versieringen en kerstliederen ook waren, altijd was er die sluimerende angst dat het niet goed zou aflopen met Kindeke Jezus. Mijn broertje en ik raakten vooral overstuur van het tweede couplet van de Herdertjes lagen bij nachte, waar Hij volgens ons door de bolbliksem werd getroffen: ‘Toen zij er te Bethlehem kwamen/ Daar schoten drie stralen dooreen / En viel op het Kindeke teer’. De radio moest dan onmiddellijk uit!

Toen Franciscus van Assisi op Kerstavond in 1223 de mis opdroeg in de eerste levende kerststal in een grot bij Greccio, werd ook hij door emoties overweldigd. Bij het oppakken van het slapende kindje uit de voerbak kon Franciscus ineens de naam Jezus niet meer uitspreken. Hij nam de rest van de Mis noodgedwongen toevlucht tot de benaming ‘Baby van Bethlehem’. Het wekt met deze hoogoplopende emoties geen verbazing dat in sommige landen een luchtige figuur aan de kerststal is toegevoegd. In een Catalaanse kerststal kun je vanaf eind zeventiende eeuw in een onopvallend hoekje een caganer (‘kakkertje’) vinden. Een mannetje of vrouwtje dat zijn behoeften doet compleet met blote billetjes en drol. Het is een populaire figuur die vruchtbaarheid symboliseert en die in al zijn absurditeit en onbeschaamdheid het heilige van de kerststal versterkt. De caganer zorgt ervoor dat de normale mens onderdeel wordt van die ervaring en de kerststal méér wordt dan liturgie in een gefabriceerd landschap. Voor mij vervult Sint-Nicolaas, de belangrijke Adventsheilige, deze rol. Het is natuurlijk ongebruikelijk om Sint-Nicolaas in de kerststal te plaatsen. Via de figuur van de caganer lukt dit. Aan de ene kant letterlijk: er bestaan immers caganers in de vorm van Sinterklaas. Aan de andere kant vertegenwoordigt het heilige (voor mij gepersonifieerd in Sint-Nicolaas) zowel het alledaagse als het exceptionele van een mensenleven. Dit geeft moed om als gelovige zelf ook ‘in te stappen’. Je kunt je door de kerststal laten inspireren om werken van barmhartigheid te verrichten, maar jou kan als gewone mens ook net als de caganer de genade ten deel vallen om toevallig aanwezig zijn als er iets groots gebeurt. De figuur van Sint-Nicolaas of de caganer kan duidelijk maken dat het Kerstverhaal ook op jou betrekking heeft. Dat jij iets kunt doen aan de pijnlijke omstandigheden van je medemens.