Een keer per jaar mogen de kartuizer monniken bezoek ontvangen van familie en vrienden. Afgelopen zomer viel mij zoals gezegd die eer te beurt. De ver- leiding is groot om hier uit te weiden over de inspirerende en vaak vrolijke gesprekken die ik met mijn oude vriend heb gevoerd, over het bezoek aan zijn cel en de uitstapjes in de overweldigende natuur rondom het klooster. Maar de kartuizers kiezen voor een leven in de anonimiteit, zelfs het kruis op hun graf draagt geen naam. Ze houden er niet van om in de krant te komen. Die keuze wil ik respecteren, dus ik hou me in en vermijd elk persoonlijk detail. Maar die ene vraag uit onze conversatie bleef me na mijn terugkeer in Nederland intrigeren: waarom zijn er in ons land geen kartuizerkloosters?

Moord en doodslag
Het verhaal van de orde begint met de heilige Bruno, een magister in de theologie te Reims. Hij ging een mooie carrière tegemoet als wereldlijk prelaat, maar voelde zich meer aangetrokken tot de ascese van de vroege heremieten. In 1084 stichtte hij ten noorden van Grenoble, in het onherbergzame Massif de la Chartreuse, de allereerste kartuis. Zijn volgelingen noemden die La Grande Chartreuse, nu nog het moederklooster. In 1145 sloot een groep vrouwelijke monialen uit de Provence zich aan, sindsdien vormen kartuizers en kartuizerinnen één orde. De kartuis Herne bij Brussel was in 1314 de eerste vestiging in de Lage Landen, in de tachtig jaren daarna volgden er nog dertien kloosters in noord en zuid. De meeste van de zeven kartuizer kloosters in de noordelijke Nederlanden werden opgeheven tijdens de Opstand tegen Spanje en de Reformatie. Dat ging er vaak hardhandig aan toe. Op 23 juli 1572 vermoordden de troepen van Willem van Oranje de twaalf monniken in het kartuizerklooster Onze Lieve Vrouwe van Bethlehem in Roermond. Toch bleef juist dit klooster het langst bestaan, tot 1783, toen het samen met andere beschouwende kloosters werd opgeheven door de Oostenrijkse keizer Jozef II; Roermond hoorde toen tot de Oostenrijkse Nederlanden. De Caroluskapel en de kruisgang van deze laatste kartuis op Nederlandse bodem zijn bewaard gebleven, de cellen van de monniken zijn verdwenen.

Toch maar niet
Aan het begin van de twintigste eeuw, tijdens de katholieke herleving, begonnen enkele bewonderaars te ijve- ren voor een nieuwe vestiging in Nederland. Historicus Ton van Schaik doet verslag van deze onderneming in zijn boek Het kroost van broeder Joost. De kartuis zou in het Overijsselse Tubbergen komen, de grond was al aangekocht. Ter voorbereiding werden de meeste Nederlandstalige monniken tussen 1946 en 1961 samengebracht in de kartuis van Calci bij Pisa. Maar het experiment mislukte, door gebrekkig leiderschap en ‘onverenigbaarheid van karakters’. De kartuizerorde besloot tenslotte tijdens het generaal kapittel van 1971 om toch maar af te zien van een terugkeer naar ons land. De aspiraties van de initiatiefnemers sloegen niet meer aan in de vrijzinnige Nederlandse kerkprovincie. Er was geen geld voor een nieuw klooster, er waren te weinig roepingen.