Lied Gods Rechtvaardig Woord – Hanna Rijken en Thomas Quartier

Zing een nieuw lied: Gods rechtvaardig Woord
Zingen geeft vleugels aan de ziel. De Bijbel is een gezongen boek, zo ervaart Thomas Quartier steeds weer in de kloosterbanken. Daarom hebben de twee schrijvers van het essay het thema Zing een nieuw lied letterlijk genomen: zij hebben samen een nieuw lied geschreven! Zij hebben dit lied, genaamd Gods rechtvaardig Woord, voor het eerst laten horen tijdens het openingsevent. Het lied is hier te beluisteren, met inleiding van Thomas Quartier over de inspiratie die hij vond in Jesaja 42:1-4:

Het lied kunt u hier downloaden.

De brief die Hanna Rijken schreef aan Thomas Quartier over het lied kunt u hieronder lezen. Het is een hoofdstuk uit het Essay dat ze samen schreven: Zing een nieuw lied.

‘Waarde broeder Thomas

Veel dank voor je brief met liedtekst.

Prachtig hoe je verwoordt dat zingen het Woord versterkt. Muziek geeft vleugels aan de ziel en maakt het mogelijk om het onzegbare te zeggen. En ook mooi wat je schrijft over de profeten in je eigen leven, grote figuren uit het culturele leven of de politiek, of mensen heel dichtbij. Het ontroert me te lezen dat je moeder ondanks het grote en voortijdige verlies van je vader toch bleef doorgaan en jou bleef bemoedigen. En hoe je goede vriend belichaamde wat Jesaja bezingt. Zo worden de oude teksten zichtbaar in ons leven.

In de tijd van Advent en Kerst klinken diverse lezingen uit Jesaja, vol hoop en perspectief. Een aankondiging van een nieuwe toekomst. Componisten hebben zich veelvuldig door deze teksten laten inspireren. Ik denk bijvoorbeeld aan de bekende aria ‘How beautiful are the feet of them that preach the gospel of peace’ uit de Messiah van George Frideric Handel of de anthem ‘How beautiful upon the mountains are the feet of them that bringeth good tidings’ van John Stainer. Deze, en nog vele andere werken zijn te horen tijdens Festivals of Lessons and Carols die normaal gesproken volop plaatsvinden in de maand december.

Naar aanleiding van jouw brief ben ik gaan nadenken over profeten en profetessen in de Bijbel. Ken je het boek Prophetic Dialogue. Reflections on Christian Mission Today van Bevans en Schroeder (2011)? Boeiend vind ik hun opmerking over roepen en luisteren. Het woord ‘profeet’ komt van het Griekse prophèteuo (verkondigen, aankondigen), en is de vertaling van het Hebreeuwse woord ‘navi’ dat van ‘roepen’ is afgeleid. Een profeet is een geroepene en een roepende. Bevans en Schroeder benadrukken dat een profeet als roepende juist iemand is die luistert, naar God en ook luisterend aandacht heeft voor mensen om hem of haar heen: ‘iemand die luistert, aandachtig is, die ziet, die sensitief is.’ Een profeet is volgens hen ook iemand die ‘speaks forth’: die het Woord van God uitdraagt, of een toekomst aankondigt, een visioen schildert. En als derde, iemand die zich uitspreekt (‘speaks out’) als mensen weigeren gehoor te geven aan hun roeping. Profeten worden geroepen om mensen terug te brengen naar hun ware roeping. Daar zijn woorden en daden voor nodig.

De auteurs brengen profeten ook in relatie met missionair kerk-zijn. Het is mij uit het hart gegrepen dat zij wijzen op het belang van het gemeenschappelijke gebed. De schoonheid daarvan kan bezoekers inspireren, en werkt zo als verkondiging. Dat merk ik bij de choral evensongs. Het visionaire aspect spreekt me ook erg aan. Juist in muziek en liturgie speelt het eschatologische aspect een belangrijke rol; ‘voorsmaak van de hemelse glorie’. De violist Yehudi Menuhin zei eens dat je om grote muziek te kunnen spelen je ogen op een verre ster gericht moet houden. Daarbij moet ik altijd denken aan het prachtige lied ‘Hoe helder straalt de Morgenster’ (Liedboek 518).

Ook het derde punt herken ik in mijn eigen leven. Soms kwam er iemand op mijn pad die me een andere kant op stuurde. Als je terugkijkt op een bepaalde periode in je leven, dan herken je deze mensen als richtingwijzers. Profeten zijn voor mij ook mensen die durven op te staan. Mensen die een boodschap durven uit te dragen die misschien wel radicaal ingaat tegen wat men graag zou willen horen. Mensen die onafhankelijk zijn en niemand naar de mond praten. Meerdere malen heb ik met verbazing gemerkt dat in organisaties, en ook in de kerk, juist deze mensen als eerste aan de kant geschoven worden. Misschien wel zoals Jezus zegt dat een profeet in zijn eigen vaderstad niet geëerd wordt (Marcus 6,4). Het is veelzeggend dat in de Bijbel ook deze keerzijde van het profeet-zijn benoemd wordt.

In de kerstvakantie heb ik met plezier jouw boek Anders leven. Onderweg naar hedendaagse monastieke spiritualiteitgelezen. Je schrijft: ‘De monnik is een leven lang pelgrim, hij moet de vertrouwde plek steeds weer verlaten, wil hij wakker blijven.’ Daar moest ik vanmiddag aan denken. We hadden een televisieopname voor de KRO-NCRV en zongen het lied ‘Aan U behoort, o Heer der heren (LB 978 ). In de laatste strofe klinken de woorden: ‘…en laat mij door de wereld gaan, met open ogen, open oren, om al uw tekens te verstaan. Om zo je weg te gaan door het leven, prachtig. Als je bedenkt dat de dichter Jan Wit blind was, krijgt die laatste strofe nog meer betekenis.

4. Laat dan mijn hart U toebehoren
en laat mij door de wereld gaan
met open ogen, open oren
om al uw tekens te verstaan.
Dan is het aardse leven goed,
omdat de hemel mij begroet.

Veel dank voor je liedtekst. Mooi hoe je de kern van Jesaja 42 hebt verwerkt. Ik schreef je al dat het bij mij vaak zo werkt, dat als ik een tekst lees er muziek gaat resoneren. Vaak zijn dat flarden van koorwerken of liederen die ik ooit gezongen of gehoord heb en die ineens boven komen. Dat gebeurde toen ik jouw tekst las: ‘Wie wij ook zijn en waar we gaan’. Er klinkt een zoektocht in door naar wie je bent en wat je weg is. Meteen zong er een melodie door mijn hoofd. Alleen ik kon niet meer thuisbrengen waar deze vandaan kwam. Ik heb lang nagedacht. En ineens wist ik het. De melodielijn was afkomstig uit een lied van de componist Max Reger: ‘Brich an du schönes Morgenlicht.’ Het is een wonderschoon lied of koorwerk voor de kersttijd. Ik heb het ooit met één van mijn koren uitgevoerd. De melodie past naar mijn mening wonderwel bij jouw tekst. Er komen dalende en stijgende lijnen in voor, zoals ook het leven is. Als je jouw tekst op deze melodie zingt, klinkt in de eerste strofe boven alles uit het woord ‘gerechtigheid’. Zo te leven vraagt iets van ons, wat je ook schrijft in je brief. ‘Open wijd je eigen huis’. En nog een schepje er boven op, of beter gezegd een toontje hoger: ‘Weersta gepraat en luid gebruis’. En dan uitbundig: ‘En volg maar je verlangen’! De melodie vraagt erom ‘zoekend’ gezongen te worden. Vanaf de vierde regel wordt het volume opgebouwd, naar een sterke slotregel toe. Vanwege de tekst heb ik mij een kleine wijziging in de melodie gepermitteerd: de eerste noot heb ik veranderd in de terts (a) in plaats van de grondtoon (f), om te voorkomen dat het tweede woord (wij) een te sterk accent zou krijgen. Verder heb ik de melodie een kwart naar beneden getransponeerd, zodat het lied ook voor een gemeente goed zingbaar is.

Tot slot. We zijn alweer aan het einde gekomen van onze briefwisseling. Ik vond het mooi om te lezen hoe voor jou theologie, muziek en liturgiewetenschap nauw verweven zijn. Er was veel herkenning. Inspirerend om samen van gedachten te wisselen!

Toen we de briefwisseling begonnen, was je net Theoloog des Vaderlands geworden. Inmiddels zijn we een maand verder en heb ik al diverse inspirerende interviews met jou in de media gelezen. Mooi hoe je vorm geeft aan je nieuwe functie. Zegen toegewenst het komende verdere jaar. En ik hoop met jou dat wie mee hebben gelezen ook geïnspireerd zijn geraakt. En bovenal: dat zij met ons de lof Gods stem geven!

‘Zing voor de Heer een nieuw lied, laat zijn lof klinken van de einden der einde.’ (Jesaja 42, 10)

In gebed en lofzang verbonden,

Hanna’