Kerstmis – Kwetsbaarheid als weg naar vrede
Schriftlezingen Nachtmis van Kerstmis: Jesaja 9,1-3+5-6; Titus 2,11-14 en Lucas 2,1-14
Het aloude kerstverhaal
Maria en Jozef moesten vertrekken, op last van een hoge heerser die veraf in Rome dit had besloten; het was een lange reis van meerdere dagen, door de woestijn en het bergland van Juda, Maria hoogzwanger: het viel niet mee. En niemand had plaats voor hen, zij klopten vergeefs aan de deuren; hun kind legden zij neer in een voederbak, op een plaats voor de dieren. Arme mensen, herders, kwamen het eerst met geschenkjes en hartelijke liefde, om dit Kind te aanbidden. Dat is het aloude kerstverhaal, het gebeurde al tweeduizend jaren geleden, en het wordt nog ieder jaar herhaald en gevierd want het mag nooit vergeten worden!
Het gebeurt nog steeds!
Wat er toen met Maria en Jozef gebeurde, gebeurt in feite nog steeds in het leven van talloze mensen, die een speelbal zijn van machthebbers, van omstandigheden die ze niet in de hand hebben, die uitgestoten worden, niet aanvaard, machteloos zijn of moeten vluchten. Het aantal vluchtelingen is nog nooit zo hoog geweest… Maar ook om ons heen doen zulk soort situaties zich voor, in het klein en in het groot.
Een speelbal van het lot
Als er een kind wordt gepest, een grensrechter wordt mishandeld en sterft, een straatmuzikant wordt belaagd door iemand die zich agressief gedraagt, als je merkt dat je auto zomaar is bekrast; als je ineens de volle laag over je heen krijgt van iemand die heel boos op je wordt en er is niet te praten, of als je hoe dan ook moet toezien dat een ander je een hak wil zetten, maar ook als er dingen als ziekte of tegenslag op je weg komen en je machteloos staat, het leven niet in de hand hebt. Als in de grote wereld mensen hun leven niet zeker zijn, met al die mensen die in vluchtelingenkampen moeten verblijven, mensen die worden gediscrimineerd, vervolgd, zijn dat situaties waarin wij mensen machteloos staan tegenover macht en geweld die wreed worden uitgeoefend. Het is goed dat er dan mensen opstaan die proberen de situatie te keren, die opkomen voor waarheid en recht. We hebben allemaal wel op een of andere manier met situaties te maken waarin je je machteloos voelt; die zullen we nooit helemaal kunnen uitbannen en in zekere zin vormen ze zelfs de kern van ons aardse bestaan: we hebben het leven niet in de hand. Dat vinden we heel concreet in het kerstverhaal, in Maria en Jozef, die speelbal zijn van machthebbers en omstandigheden, die door de keizer gedwongen worden op weg te gaan, die lange reis; en zo geeft het kerstverhaal dus ook ergens een beeld van ons eigen bestaan.
En toch: vrede?
Maar als je je dat voorstelt wat er gebeurt en wat het is als je hoogzwanger, na zo’n barre tocht van dagen door iedereen geweigerd wordt dan is bijna niet te begrijpen dat de geboorte van Jezus in Bethlehem zoveel vrede en harmonie uitstraalt: de hemel gaat open, licht komt uit de hemel en engelen zingen: “Vrede op aarde onder de mensen…” Ik heb zieke mensen meegemaakt die wanhopig waren en ik heb mensen meegemaakt die veel erger ziek waren en die rustig en vredig waren. Er zij mensen die bij tegenslag alle moed verliezen en er zijn mensen bij wie in moeilijkheden een innerlijke kracht naar boven komt. Hoe kun je in zulke omstandigheden toch zoveel vrede uitstralen? Natuurlijk hebben we dat geen van allen helemaal in de hand. Wie zal kunnen zeggen hoe hij of zij zal zijn als er iets onverwachts gebeurt? Maar zeker heeft het iets te maken met de bron waaruit je leeft.
Zou je daarvoor kiezen?
God kwam op aarde als een kind, kwetsbaar en klein. Hoe zouden wij op aarde zijn gekomen? Zouden wij ervoor gekozen hebben om zo de wereld in te gaan, als weerloos kind, en geboren te worden in een onbetekenende uithoek van het Romeinse rijk, in een stal, een plaats voor dieren? Misschien hadden wij het wat meer in uiterlijke dingen gezocht. Zo gaat het tenminste vaak: mensen willen indruk maken met een mooi huis, een chique bolide, dure kleren, sieraden en verre reizen.
Schijnzekerheid
Toch voelen we ook en weten we dat dit hooguit een soort schijnzekerheid kan geven: je voelt je misschien een beetje safe door je geld en mooie spullen door je gezondheid en werkkracht, maar we weten tegelijk: het is allemaal betrekkelijk, voorbijgaand, dat zijn niet de echte waarden van ons leven. God deed het anders. Hij koos een stal, een nacht, het verborgene, de eenvoud.
Schatten ontdekken
En is dat eigenlijk ook voor ons niet zo? Wat werkelijk van waarde voor je is, daarover houd je geen persconferentie, dat leg je meestal zelfs niet zo makkelijk op straat. Je diepste gevoelens zet je niet op Facebook, die schreeuw je niet van de daken; wat waarde heeft moet je langzaam ontdekken, dat moet groeien en dat is vaak iets dat meer van binnen zit, dat vraagt aandacht, bezinning. Niet voor niets vinden mensen het vaak heel moeilijk om over hun gevoelens en geloofservaring te spreken. De echte schatten liggen min of meer verstopt, die moet je ontdekken, gaan begrijpen, dat ‘ontdekken’ vraagt aandacht en tijd. Wat echt van waarde is heeft eigenlijk altijd met liefde te maken, liefde voor God en liefde voor je naaste, dat is niet iets van de buitenkant, dat moet groeien, dat is als een relatie. “Alles van waarde is weerloos”, zei de dichter al (“De zeer oude zingt”, Lucebert).
Kwetsbaar en met open handen
En zo werd God mens, weerloos als een kind, in verborgenheid geboren, door weinigen herkend. Maria en Jozef zijn niet anders: eenvoudige mensen, dienstbaar en in vrede, omdat zij die kwetsbaarheid weten te aanvaarden: dat zij het leven niet in de hand hebben, stoort hen niet. Dat geldt ook voor die andere mensen, herders en wijzen, die Jezus ontdekken, Hem komen aanbidden. Ergens hebben zij hun kwetsbaarheid aanvaard en daardoor kunnen zij ook aannemen en verstaan dat zij verlossing, redding nodig hebben.
Wees niet bang
Dit is een uitnodiging aan ons: wees niet bang voor je kleinheid, je onmacht, de tegenslag: je bént nu eenmaal klein, je bent een kind, maar een kind van God, er is daarboven Iemand die van je houdt en die je volgt en die het einddoel van je weg heeft uitgestippeld. En zo is Kerstmis voor iedereen een uitnodiging om bij wat je overkomt, waar je de moed dreigt te verliezen en waar je onmacht voelt, toch een innerlijke vrede te bezitten vanuit de bron van je bestaan, omdat je in Gods liefde geborgen bent en je daarom ook niet op te sluiten in eigen gevoelens, maar de herberg van je hart te openen naar anderen toe en vrede door te geven, tegemoetkomend te zijn met een beetje liefde en begrip, vanuit je band met God er zijn voor anderen, ook als je je misschien niet zo voelt…, over iets heen stappen en vergeven, geven.
† Jan Hendriks
Vier keer per jaar een nieuwe, rijk gevulde Klooster! om even mee op adem te komen.
Nu voor maar € 45!