IJsheiligen is de naam voor een aantal katholieke heiligen, van wie de naamdagen vallen in de periode van 11 tot en met 14 mei. Volgens de volksweerkunde zijn dit de laatste dagen in het voorjaar waarop nog nachtvorst kan optreden.

De naamdagen van de ijsheiligen vormen een periode in mei die wordt gezien als de overgang van weer met mogelijk nachtvorst naar meer zomers weer. De kans op nachtvorst is na half mei heel klein. IJsheiligen is een van de oudste en wellicht bekendste begrippen uit de volksweerkunde. De eerste berichten hierover dateren van rond het jaar 1000.

IJsheiligen is niet alleen in Nederland en België een begrip, maar men kent het ook in Frankrijk en Duitsland. De IJsheiligen omvat van de naamdagen van vier heiligen. Er zijn ook landen waar maar drie IJsheiligen zijn (Drie is een mooi heilig getal.) En er zijn landen waarbij vijf IJsheiligen genoemd worden, dan wordt 15 mei (H.Sophia van Rome) ook meegerekend.
De volgende vier heiligen worden traditioneel tot de IJsheiligen gerekend:

• Mamertus (11 mei – was aartsbisschop van de Franse stad Vienne en overleed in 475)
• Pancratius (12 mei – legende wil dat Pancratius een jongen uit Phrygië was, die in 304  op 14-jarige leeftijd in Rome martelaar werd omdat hij weigerde te offeren aan de Romeinse goden)
• Servatius van Maastricht (13 mei – waarschijnlijk geboren in Armenië; de eerste, historisch verifieerbare bisschop in de Nederlanden; is de patroonheilige van Maastricht)
• Bonifatius van Tarsus (14 mei – een Romeins burger die in 307 de marteldood stierf tijdens de christenvervolgingen onder keizer Diocletianus)

Soms Sophia van Rome (15 mei – zij werd in 304 slachtoffer van de Christenvervolging van keizer Diocletianus.)

Overigens hebben Mamertus, Pancratius, Servatius en Bonifatius maar weinig met vorst en kou te maken. Alleen bij de heilige Pancratius is er een klein verband. De martelaar werd onder andere aangeroepen bij problemen met jicht en winterhanden.

Bekend zijn de weerspreuken over IJsheiligen

Pancraas, Servaas, en Bonifaas,
brengen sneeuw en ijs helaas!

Het kan vriezen tot in mei,
tot de IJsheiligen zijn voorbij.

Al is Mamertus oud en grijs,
houdt hij van vriezen nog en ijs.

Servaas moet verlopen zijn,
voor de nachtvorst goed en wel verdwijnt.

Wie zijn schaap scheert voor St. Servaas
houdt meer van wol dan van het schaap.