Gerard de Korte:

‘Beste scriba, beste René,

… Jij schrijft dat het vasten in handboeken van bekende protestantse theologen onbesproken blijft. De theologische reflectie ontbreekt dus. Dat is best een verrassende constatering. Want vasten is, zoals jij schrijft, in de Heilige Schrift breed aanwezig. Maar ook vreemd omdat in protestantse kring meer en meer gevast wordt. Tegen die achtergrond zou een theologische bezinning op een groeiende praktijk heel zinvol zijn. Ik vermoed dat de protestantse aarzeling rond het vasten te maken hebben met een angst voor werkheiligheid. Alsof de vrome mens zich door het vasten als het ware naar God toe kan werken. De oecumenische ontmoeting zou op dit punt voor de nodige ontspanning kunnen zorgen. Protestanten en katholieken belijden immers beiden dat wij voor een goddelijke acceptatie niet kunnen steunen op eigen kracht. Aanvaarding door God is pure genade. Maar als door God aanvaarde en vernieuwde mensen, zijn wij geroepen tot geloof, werkend in liefde. Vasten kan zo’n werk zijn.

In Nederland was er in de tijd van het Rijke Roomse Leven een stevige vastenpraktijk. Ikzelf was als kind op dit punt heel fanatiek. In de vastentijd voor het Paasfeest had ik een vastentrommel. Alle snoepgoed dat ik kreeg, werd in dat trommeltje bewaard. Als kind werd je zo geleerd om je iets te ontzeggen. In principe mocht je op zondag, als de vasten werd gebroken, het snoep opeten. Maar ik deed dat niet en wachtte tot het Paasfeest.

Maar de laatste decennia zagen wij in de katholieke vastenpraktijk een flinke verschuiving. Niet zozeer een persoonlijk offer (‘versterving’) stond centraal, maar de inzet voor minder onrecht in de wereld, bijvoorbeeld door het steunen van projecten van de Vastenactie. Tegelijk zie ik in onze kring de laatste jaren een kentering. Meer en meer zoeken katholieken nieuwe vormen voor het vasten. De inzet voor meer sociale gerechtigheid blijft staan, maar toch ook de wens naar vormen die een meer persoonlijke ascese veronderstellen. Om het wat deftiger te zeggen: niet alleen een sociale ethiek, maar ook een persoonlijke gezindheidsethiek. Het zou goed zijn om daar een oecumenisch project van te maken. Protestanten en katholieken zoeken dan samen naar zinvolle vormen om het vasten opnieuw gestalte te geven.

In de veertigdagentijd lezen wij in de katholieke liturgie veel teksten van de profeten van Israël. Deze profetenteksten maken duidelijk dat het niet gaat om het zitten in zak en as, maar om het recht verschaffen aan de kleinen en de armen. Het is dus goed om de veertigdagentijd te blijven verbinden met de inzet voor gerechtigheid en vrede. Jij citeert ook uit Matteüs 6. Op het katholieke leesrooster is dat het evangelie van Aswoensdag. Het gaat om bidden, vasten en het geven van aalmoezen. En dat niet ostentatief, maar in het verborgene. Want wij vasten niet voor het oog van de mensen, maar voor de Heer die ook in het verborgene ziet. Alles bijeen denk ik dat zo de persoonlijke en de meer sociale dimensie van het vasten dicht bij elkaar blijven. De vastentijd als een tijd van meer toeleg op het gebed en het sacramenteel leven van de Kerk. Maar ook een tijd van persoonlijke versterving om biddend dichter bij God te komen. In katholieke kring bestaat het gezegde: een volle maag bidt niet graag. En ten slotte een tijd waarin een evenwichtige combinatie van concrete naastenliefde in de eigen omgeving én een blijvende inzet voor wereldwijde maatschappelijke gerechtigheid het parool vormt.

Voor mij persoonlijk zijn Aswoensdag en Goede Vrijdag bij uitstek dagen van gebed en matigheid. De start van de vasten en de sterfdag van Christus nodigen daar als vanzelf toe uit. Deze dagen krijgen daardoor een eigen kleur en diepte. Ook de andere dagen van de veertigdagentijd probeer ik matigheid te betrachten. Maar eerlijk gezegd vraagt dat om een sterke wil. In onze welvarende samenleving met goedgevulde supermarkten en een veelheid aan horeca, zeker hier in Brabant, is dat overigens nog niet zo eenvoudig….’