Schriftlezingen: Joel 2, 12-18 en Matteüs 6,1-6+16-18

‘Maar als jij vast, zalf dan je hoofd en was je gezicht, opdat het bij de mensen niet opvalt dat je vast, maar wel bij je Vader, die in het verborgene is; en je Vader, die in het verborgene ziet, zal het je lonen.’ (Matteüs 6,17-18)

Veel christenen uit landen als Rusland, Syrië, Irak en Egypte geven in hun leven een centrale plaats aan de dingen die Jezus in het evangelie noemt: aalmoezen geven, bidden en vasten. Ook in de Islam en in de andere grote godsdiensten spelen deze drie praktijken een grote rol. Door het geven van aalmoezen leren we te leven met open handen. Door te vasten zorgen we ervoor dat onze zintuigen open blijven. Door te bidden openen we ons hart voor God.

Uit alles blijkt dat Jezus bidden, vasten en vrijgevigheid hoogschat, maar Hij oefent scherpe kritiek uit op mensen die deze dingen doen om door anderen gezien te worden. Jezus noemt ze ‘hypocrieten’. Dat waren in de oudheid toneelspelers die een masker droegen waarachter ze hun gezicht verborgen. Religieuze praktijken hebben voor Jezus alleen zin als ze uit het hart komen, niet als ze ingegeven worden door menselijk opzicht of verricht worden onder druk van sociale controle.

Nu is sociale controle niet alleen iets van voorbije tijden. Ook nu zijn we gevoelig voor de druk van mode, trends en publieke opinie. Maar die gaat nu in een andere richting dan in de tijd van Jezus. Toen moest je vasten en je gebeden verrichten om er bij te horen. Nu is het eerder andersom. Er valt in onze cultuur weinig eer te behalen met vasten en bidden. Je doet het sowieso niet voor het oog van de mensen. Daarom heeft het nu weinig zin de kritiek van Jezus op schijnheilige godsdienstigheid simpelweg te herhalen.

Vroeger bestond het gevaar dat we dingen uit menselijk opzicht deden. Nu bestaat het gevaar dat we dezelfde dingen uit menselijk opzicht nalaten. Daarom blijft de kern van de boodschap van Jezus belangrijk. Het gaat om waarachtigheid die zich niets gelegen laat liggen aan wat anderen denken. Of mensen in je omgeving nu links of rechts gaan, als je vertrouwen hebt in de Vader die in het verborgene ziet, volg je de tomtom van je hart. Je kunt God in de Veertigdagentijd met veel dingen plezier doen, als het maar iets van jezelf is.

Jan Hulshof