Zwanger…, maar niet van hem!
We kunnen het ons gemakkelijk voorstellen: een jongen en een meisje hebben trouwplannen, het huwelijk is al geregeld; en dan krijgt de jongen te horen dat het meisje zwanger is, nee, niet van hem, want hij had zich heilig voorgenomen haar voor het huwelijk niet aan te raken. “Jij bent het grootste cadeau van mijn leven”, had hij gezegd, “ik ga dat cadeau niet uitpakken voordat het aan mij gegeven is”. En nu dit: zij is zwanger, maar niet van hem.

Dat overkwam Sint Jozef 
We kunnen ons iets voorstellen van de gevoelens die door Jozef moeten zijn heen gegaan: verwarring, teleurstelling, woede, onbegrip, het zal er allemaal wel geweest zijn. Hij had die gevoelens de vrije loop kunnen laten. Volgens de wet van die tijd had hij het recht zijn vrouw te laten stenigen, maar dat wil hij niet. Hij denkt erover in stilte te vertrekken, heen te gaan en zo ruimte te maken voor die ander die er blijkbaar in het leven van Maria is. Ja, er is een ander in het leven van Maria, maar die ander is een ander met een hoofdletter: die Ander is God, die Ander is de heilige Geest. Maar dat weet Jozef niet op het moment dat het evangelie van deze zondag begint. Er zullen dus allerlei gevoelens door hem heen zijn gegaan.

Onze emoties
Als wij een grote teleurstelling ondergaan, als we geraakt zijn en gekwetst, is het moeilijk dat gevoel weer los te laten. We zijn nu eenmaal geneigd om vanuit die emotie te gaan reageren. Zie programma’s als ‘De rijdende echter’ of ‘Het familiediner’: er is iets vervelends gezegd of gebeurd, iemand voelt zich daardoor geraakt en reageert geërgerd vanuit die geraaktheid, haakt teleurgesteld af, wil geen contact meer en zo raken mensen van elkaar vervreemd. Soms gaat het maar om kleine ergernissen – een verstopte dakgoot of zo -, maar wat maar klein is, kan door de emotie geweldige proporties aannemen.

Hoe Sint Jozef reageert
Bij Sint Jozef ging het anders: hij was in zichzelf al vastbesloten niet gewelddadig te gaan reageren en toen kwam een engel in het spel, die door Jozef werd gezien in zijn droom en die hem vertelde: Er is geen andere man in het spel “Het kind in haar schoot is van de heilige Geest”. De woorden van de engel brachten twee mensen bij elkaar.

Wees een engel!
In zekere zin kunnen ook wij zulke engelen zijn en dat is belangrijk en nodig: woorden en daden kunnen verdeeldheid zaaien, ze kunnen ergernis versterken, ze kunnen mensen bepalen bij hun woede en geraakt-zijn, maar onze woorden en daden kunnen ook verzoenen en verenigen. Onze woorden en daden kunnen emoties opkloppen of die juist tot rust brengen. De één is kwaad, de ander reageert me haat en die eerste wordt nog bozer: er ontstaat een spiraal van boosheid. Er wordt veel haat en verdeeldheid gezaaid, onze samenleving kent daar vele voorbeelden van, maar onze opdracht als mens en als christen is zo’n goede engel te zijn die mensen bij elkaar probeert te brengen, die begrip probeert te kweken en eenheid en verzoening, integratie. Als we dat willen moeten we goed op onze woorden passen en op wat we doen: want het is gemakkelijk mee te doen met een bepaalde soort praat op verjaardagen en in café’s, maar onze woorden en daden als christen moeten verzoenend zijn.

Hoe God omgaat met wat Hem wordt aangedaan
Dit is precies wat Jezus in deze wereld is komen doen: God zag het kwaad, de zonde, de haat die in deze wereld heersen. Hij zag de beledigingen die Hem worden aangedaan, Hij zag waar het mis ging met die eigen vrije wil die Hij aan mensen heeft gegeven. Gods reactie is het zenden van zijn Zoon, de geboorte van Jezus. God antwoordt op de haat en de verdeeldheid met liefde en verzoening, met de geboorte van een Kind dat mensen weer bijeen kwam brengen, dat zonden kwam vergeven, ons allen kwam verlossen, verzoening kwam brengen met God en van mensen onder elkaar.

Welke reactie op wat ons wordt aangedaan?
Misschien hebt u zelf ook weleens ergens ervaren dat de belangstelling en aandacht naar anderen uitgaat en dat uzelf wordt genegeerd. Dat kan heel vervelend zijn. Jaloezie en afgunst, zich gepasseerd voelen verzieken dan vaak een relatie tussen mensen. Dat had hier ook gemakkelijk kunnen gebeuren: want Maria wordt door de aartsengel Gabriël netjes gevraagd of zij de moeder wil worden van Gods zoon. Háár instemming wordt gevraagd. De engel gaat pas weer weg als Maria heeft gezegd: “Mij geschiede naar Uw woord”, dus: laat het gebeuren, ik doe Gods wil. Maar aan Sint Jozef wordt niets gevraagd, hij moet langs een omweg op een vervelende manier ontdekken dat Maria in verwachting is. En Jozef is nog wel een man, in de maatschappij van die dagen degene die de leiding heeft in het gezin. Dus weer had Jozef zich gepasseerd kunnen voelen, dat hij pas veel later op de hoogte wordt gesteld. Maar Jozef doet zo niet, integendeel, als hij wakker wordt doet hij eenvoudig wat de engel had gezegd. En zo werd Jozef de dienaar van een groot geheim, altijd een trapje lager dan Maria, zeker, maar hij heeft dat in grote eenvoud aanvaard en zo is hij vast en zeker gaan begrijpen wat de reden was, waarom alles zo moest gebeuren. Eenvoud en nederigheid zijn vaak de weg waarlangs wij verder komen. Ook dat is voor ons een inspirerend voorbeeld: blijf niet op je strepen staan, ga niet voor je trots en eergevoel, maar weet op z’n tijd ook in eenvoud te buigen, verzoenend en dienstbaar te zijn!

† Jan Hendriks

Afbeelding: De droom van St. Jozef, Rembrandt van Rijn, 1650 – 1655, Museum of Fine Arts, Budapest